પીએમ-કિસાન યોજનાનું આર્થિક દૃશ્યપટ – ૨૦૨૫ના આંકડાઓથી સમૃદ્ધ વિશ્લેષણ

675

ભારતીય ખેતી જગતમાં રૂપરેખાંકન લાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવતી પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમ્માન નિધિ (પીએમ-કિસાન) યોજના હજુ પણ ૨૦૨૫માં સમગ્ર શક્તિએ અમલમાં છે. ૨૦૧૯માં ખેડુતોની આવક વધારવાના લક્ષ્યથી શરૂ થયેલી આ યોજના આજે ૯ કરોડથી વધુ ખેડૂતોનો આર્થીક આધાર બની ચૂકી છે.

નોટ: પીએમ-કિસાન યોજનાથી ફાયદો લેવા માટે ખેડૂતોએ સમયસર e-KYC પૂર્ણ કરી અરજી કરવાની અને હપ્તા માટે પાત્રતા તપાસવાની ખાતરી રાખવી જોઈએ.

પીએમ-કિસાન યોજના હેઠળ પાત્ર ખેડૂત પરિવારોને વર્ષે ₹૬,૦૦૦ની સહાય મળે છે. આ રકમ ત્રણ સમાન હપ્તાઓમાં ₹૨,૦૦૦ના દરેકમાં વહેંચાય છે, જે સામાન્ય રીતે એપ્રિલ-જુલાઈ, ઓગસ્ટ-નવેમ્બર અને ડિસેમ્બર-માર્ચના સમયગાળા દરમિયાન જમા કરવામાં આવે છે. આ સહાયનો ઉદ્દેશ્ય ખેડૂતોને બીજ, ખાતર, સિંચાઈ અને અન્ય કૃષિ સામગ્રીના ખર્ચમાં મદદ કરવાનો છે. તેમજ, તે ખેડૂતોને વ્યાજદાર સુધારાઓથી બચાવીને તેમના આર્થિક બોજને ઘટાડે છે.

પીએમ-કિસાન યોજના હેઠળ પાત્ર થવા માટે ખેડૂત પરિવાર પાસે તેમના નામે કૃષિ જમીન હોવી જરૂરી છે. જમીનના કદને ધ્યાનમાં લીધા વિના, પાત્રતા રાજ્યના જમીન રેકોર્ડ્સ પર આધારિત છે (૧ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૯ની સ્થિતિએ). પરિવારમાં પતિ, પત્ની અને ૧૮ વર્ષથી ઓછી વયના બાળકોનો સમાવેશ થાય છે. નાના અને સીમાંત ખેડૂતોને વિશેષ પ્રાથમિકતા આપવામાં આવે છે.

જોકે, કેટલાક વર્ગોને અપાત્ર ગણવામાં આવે છે:

• સંસ્થાકીય જમીનધારકો.

• સંવિધાનિક પદ પરના વ્યક્તિઓ, જેમ કે મંત્રી, સાંસદ કે વિધાનસભ્ય.

• સરકારી અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓ (મલ્ટી-ટાસ્કિંગ સ્ટાફને બાદ કરતા).

• ₹૧૦,૦૦૦થી વધુ માસિક પેન્શન મેળવતા નિવૃત્ત વ્યક્તિઓ.

• વ્યાવસાયિકો જેમ કે ડોક્ટર, વકીલ કે એન્જિનિયર જેઓ પ્રેક્ટિસ કરે છે.

• છેલ્લા વર્ષમાં આવકવેરો ભરનારા પરિવારો.

રાજ્ય સરકારો જમીન રેકોર્ડ્સના આધારે પાત્રતા ચકાસે છે. ઝારખંડ અને ઉત્તર-પૂર્વીય રાજ્યોમાં જ્યાં જમીન રેકોર્ડ્સ અપૂર્ણ છે, ત્યાં વિશેષ વ્યવસ્થાઓ લાગુ પડે છે. 1

અરજી પ્રક્રિયા: કેવી રીતે નોંધણી કરવી?

ખેડૂતો અધિકૃત વેબસાઈટ pmkisan.gov.in પર ઓનલાઈન અરજી કરી શકે છે. પ્રક્રિયા સરળ છે અને ઈ-કેવાયસી (ઈલેક્ટ્રોનિક નો યોર કસ્ટમર) ફરજિયાત છે, જે વાર્ષિક રીતે પૂર્ણ કરવી પડે છે.

ઓનલાઈન પગલાં:

1 વેબસાઈટ પર જાઓ અને ‘ફાર્મર્સ કોર્નર’માં ‘ન્યુ ફાર્મર રજિસ્ટ્રેશન’ પસંદ કરો.

2 આધાર નંબર, મોબાઈલ નંબર અને જમીન વિગતો દાખલ કરો.

3 જરૂરી દસ્તાવેજો અપલોડ કરો: આધાર કાર્ડ, બેંક પાસબુક (આઈએફએસસી કોડ સાથે) અને જમીન માલિકીના પુરાવા.

4 ઓટીપી અથવા બાયોમેટ્રિક દ્વારા ઈ-કેવાયસી પૂર્ણ કરો (કોમન સર્વિસ સેન્ટર પર જઈ શકાય છે).

5 ફોર્મ સબમિટ કરો અને નોંધણી નંબર મેળવો.

ઓફલાઈન વિકલ્પ: સ્થાનીય પટવારી, રેવન્યુ અધિકારી અથવા કૃષિ વિભાગમાં અરજી કરી શકાય છે. સીએસસી સેન્ટર પર નોમિનલ ફી સાથે મદદ મળે છે.

જો આધાર ન હોય તો વોટર આઈડી જેવા વિકલ્પો અસ્થાયી રીતે વાપરી શકાય છે, પરંતુ આધાર લિંક્ડ મોબાઈલ નંબર જરૂરી છે. 1 5

લાભાર્થી સ્થિતિ અને યાદી કેવી રીતે તપાસવી?

• સ્થિતિ તપાસ: વેબસાઈટ પર ‘બેનેફિશિયરી સ્ટેટસ’ વિકલ્પમાં આધાર, ખાતા નંબર અથવા મોબાઈલ દ્વારા તપાસો. ઓટીપીથી ચકાસણી કરો.

• યાદી જોવી: ‘બેનેફિશિયરી લિસ્ટ’માં રાજ્ય, જિલ્લો, બ્લોક અને ગામ પસંદ કરીને નામ શોધો.

• સમસ્યા હોય તો હેલ્પલાઈન ૧૫૫૨૬૧ અથવા ૦૧૧-૨૪૩૦૦૬૦૬ પર સંપર્ક કરો અથવા pmkisan-ict@gov.in પર ઈમેઈલ મોકલો.

જો નોંધણી નંબર ભૂલી ગયા હો તો ‘નો યોર રજિસ્ટ્રેશન નંબર’ વિકલ્પનો ઉપયોગ કરો. 1

૨૦૨૫ના તાજા અપડેટ્સ અને મહત્વ

૨૦૨૫માં યોજના વધુ સુગમ બની છે, જેમાં ડીબીટીના માધ્યમથી સીધી જમા કરવામાં આવે છે. ૨૦મા હપ્તાના વિમોચન સાથે સરકારે ખેડૂતોના વિકાસ પર ભાર મૂક્યો છે. 4 6 આ યોજના ખેડૂતોના જીવનમાં સકારાત્મક પરિવર્તન લાવી રહી છે અને કૃષિ અર્થતંત્રને મજબૂત કરી રહી છે.